امنیت دیتاسنتر چگونه کار می‌کند؟
امنیت دیتاسنتر شامل مجموعه‌ای از خدمات، فناوری‌ها و تدابیر فیزیکی است که برای محافظت و صیانت از دارایی‌ها و منابع یک دیتاسنتر استفاده می‌شوند. این اقدامات، دیتاسنتر را در برابر تهدیدهای داخلی و خارجی ایمن نگه می‌دارند.
یک طرح جامع امنیت دیتاسنتر تمام جنبه‌های مرکز داده را پوشش می‌دهد — از جمله شبکه‌ها، سرورها، سیستم‌های تأمین برق و همچنین داده‌ها و پردازش‌هایی که توسط آن‌ها پشتیبانی می‌شوند.
علاوه بر این، تهدیدهای خاصی وجود دارند که مستقیماً امنیت دیتاسنتر را هدف قرار می‌دهند؛ زیرا دیتاسنترها برای عاملان تهدید، هدفی جذاب محسوب می‌شوند و آن‌ها همواره به‌دنبال یافتن نقاط آسیب‌پذیر امنیتی هستند.
چرا امنیت دیتاسنتر اهمیت دارد؟
اصلاً چرا باید به امنیت دیتاسنتر توجه کرد؟
فرقی نمی‌کند دیتاسنتر برای ذخیره‌سازی داده‌ها، بازیابی در زمان بحران یا پشتیبانی از اپلیکیشن‌ها مورد استفاده قرار گیرد — توان محاسباتی آن در واقع ستون فقرات کسب‌و‌کاری است که به آن وابسته است.
علاوه بر این، اطلاعات حساس شرکت و برنامه‌های حیاتی سازمان، هدفی بسیار ارزشمند برای هکرها و سایر تهدیدها به شمار می‌روند.
دیتاسنترها بخشی قابل‌اعتماد از زیرساخت هر سازمان هستند. بسیاری از شرکت‌ها برای حفظ پایداری عملیات خود و ایجاد شبکه‌ای ایمن در مواقع بحران، به دارایی‌های دیتاسنتر خود متکی‌اند. به همین دلیل، داشتن یک دیتاسنتر ایمن و مطمئن تضمین‌کننده‌ی تداوم کسب‌وکار و اعتماد کاربران است؛ به‌گونه‌ای که بتوانند با خیال راحت بر رشد و توسعه‌ی فعالیت‌های خود تمرکز کنند، بدون آن‌که نگران امنیت دارایی‌های دیجیتالشان باشند.
چگونه یک دیتاسنتر را ایمن کنیم؟
یک دیتاسنتر از مجموعه‌ای از تجهیزات شبکه و محاسباتی تشکیل شده است که وظیفه پردازش و ذخیره‌سازی اطلاعات سازمان را در یک مکان مرکزی بر عهده دارند.
برای حفظ امنیت دیتاسنتر، لازم است کسب‌وکارها هم از سامانه‌های فیزیکی و هم از روش‌های مجازی (نرم‌افزاری) استفاده کنند که هدفشان محافظت از داده‌ها و زیرساخت‌های محاسباتی سازمان است.
علاوه بر حفاظت از دارایی‌های محاسباتی، باید تدابیر امنیت شبکه ویژه‌ای پیاده‌سازی شود تا حملات بدافزاری و سایر تهدیدها نتوانند به دیتاسنتر نفوذ کنند.
امنیت فیزیکی دیتاسنتر
انتخاب محل مناسب احداث دیتاسنتر باید نخستین اولویت در طراحی باشد. برخی موقعیت‌ها به‌دلیل ایجاد خطرهای امنیتی و ایمنی می‌توانند باعث وقفه در سرویس‌ها یا حتی خرابی کامل زیرساخت شوند و باید از آن‌ها اجتناب کرد. از جمله این مناطق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نزدیکی به نیروگاه‌ها
- مناطق مستعد زمین‌لرزه یا دارای گسل
- مسیرهای پرواز هواپیما هنگام فرود
- مناطق نزدیک به مراکز صنایع شیمیایی
- نواحی با احتمال بالای وقوع توفان یا گردباد
- مناطق دارای خطر آتش‌سوزی فصلی
- مناطقی با احتمال بالا برای سیلاب
علاوه بر ساخت دیتاسنتر در نقاط امن از نظر ارتفاع و سیلاب، استفاده از دیوارهای بتنی ضخیم (حداقل ۳۰ سانتی‌متر) می‌تواند یک لایه اضافی از امنیت فیزیکی ایجاد کند. چنین دیوارهایی در برابر بلایای طبیعی و حتی انفجارها مقاومت زیادی دارند و از صدمه‌دیدن سازه و تجهیزات دیتاسنتر جلوگیری می‌کنند.
امنیت مجازی یا نرم‌افزاری در دیتاسنتر
فناوری مجازی‌سازی (Virtualization) بخش مهمی از زیرساخت‌های امروزی دیتاسنترهاست.
با بهره‌گیری از مجازی‌سازی، سازمان یک زیرساخت دیجیتال به‌دست می‌آورد که از سیستم‌های اصلی پشتیبانی می‌کند یا رفتار آن‌ها را شبیه‌سازی می‌نماید. این فناوری به مدیران اجازه می‌دهد خدمات دیتاسنتر را از راه دور مدیریت کنند و انعطاف بسیار بیشتری در تنظیم روندهای کاری و امنیت ایجاد کنند.
برخی دیتاسنترها از مجازی‌سازی برای اتصال به خدمات رایانش ابری عمومی استفاده می‌کنند (مانند AWS یا SoftLayer)، در حالی که دیگران آن را در زیرساخت داخلی خود پیاده‌سازی می‌کنند. با وجود مزیت انعطاف بالا، استفاده از نرم‌افزارها و خدمات ابری ممکن است دارایی‌های دیتاسنتر را در معرض تهدیدهای سایبری قرار دهد؛ بنابراین، پیاده‌سازی لایه‌های امنیتی هوشمند ضرورت دارد.
در بسیاری از دیتاسنترها، امنیت شبکه بخشی از سرویس‌های ارائه‌شده به کسب‌وکارها محسوب می‌شود.
اقداماتی مانند سیستم‌های تشخیص و جلوگیری از نفوذ (IPS/IDS)، فایروال‌ها و فایروال‌های نسل جدید (NGFW) از جمله ابزارهای اصلی در این بخش هستند. مدیر شبکه سازمان قادر است با استفاده از این ابزارها، سطح دسترسی کاربران را تنظیم کرده و تعیین کند چه کسانی حق ورود به منابع دیتاسنتر یا بخش‌های خاصی از شبکه را دارند.
علاوه بر این، استفاده از احراز هویت دومرحله‌ای (2FA) نیز به شکل مؤثری می‌تواند سطح امنیت دیتاسنتر را افزایش دهد. این روش شامل ارائه دو نوع مدرک برای ورود است:
یکی چیزی که کاربر می‌داند (مانند رمز عبور) و دیگری چیزی که در اختیار دارد (مثل تلفن همراه یا فلش‌درایو امنیتی).
فناوری‌های امنیت دیتاسنتر
تنها فناوری‌های به‌روز و پیشرفته قادرند سطح مناسب امنیت یک دیتاسنتر را حفظ کنند. از آنجا که بخش عمده یا حتی تمام دارایی‌های داخل دیتاسنتر می‌توانند برای عملکرد کسب‌وکار حیاتی باشند، لازم است اقدامات امنیتی به‌روز برای محافظت در برابر تهدیدهای دائماً در حال تغییر و پیچیده اتخاذ شود.
احراز هویت چندمرحله‌ای (Multi‑Factor Authentication)
با استفاده از احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA)، یک لایه‌ی امنیتی اضافی به‌صورت خودکار ایجاد می‌شود؛ زیرا در این روش، حداقل دو مؤلفه برای تأیید دسترسی به کار گرفته می‌شود. حتی اگر مهاجم موفق شود یکی از روش‌های احراز هویت را به‌دست آورد، همچنان باید راهی برای عبور از مرحله دوم پیدا کند — قبل از آن‌که نشست ورود منقضی شده یا هشدار امنیتی صادر شود.
این روش نه‌تنها برای حفاظت از دارایی‌های دیجیتال در سناریوهای مختلف کاربرد دارد، بلکه یکی از راهکارهای قدرتمند برای اطمینان از دسترسی افراد مجاز به نواحی فیزیکی دیتاسنتر است. الزامات ورود به تجهیزات دیتاسنتر ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- فرآیند ورود و ثبت هویت با مدرک رسمی دولتی
- صدور کارت شناسایی ویژه برای بازدیدکنندگان
- احراز هویت اثر انگشت
- استفاده از کلید فیزیکی برای ورود به اتاق‌های حاوی تجهیزات
- کارت‌های دسترسی الکترونیکی (Badge Key Cards) با قابلیت بررسی پیش از عبور از درب‌های مناطق حساس
- اسکن شبکیه یا چهره (Retina/Facial Recognition)
سامانه‌های نظارت و پایش تصویری (Surveillance Monitoring Systems)
نظارت تصویری پیوسته یکی از مؤثرترین ابزارها برای تقویت امنیت دیتاسنتر است. این سیستم از دو جهت اهمیت دارد:
- ضبط ورود و خروج افراد و فعالیت‌های آن‌ها در مناطق مشخص، که در صورت وقوع نفوذ می‌تواند برای ردیابی عامل تهدید مورد استفاده قرار گیرد.
- خودِ حضور سیستم‌های نظارتی، به‌عنوان یک عامل بازدارنده ذهنی برای مهاجمان عمل می‌کند؛ عبور از سامانه‌ی دوربین‌ها اغلب چنان دشوار است که مهاجم را وادار به عقب‌نشینی می‌کند.
زمانی‌که سیستم پایش توسط اپراتور انسانی مدیریت شود، ارزش واقعی آن چندبرابر می‌گردد. اگرچه سامانه‌های خودکار دیجیتال می‌توانند در برخی موارد مؤثر باشند، حضور نیروی انسانی امکان تحلیل، بهینه‌سازی و پیشنهاد ارتقا را فراهم می‌کند — قابلیتی که برای حفظ سطح بالای امنیت دیتاسنتر بسیار حیاتی است.
افزونگی (Redundancy)
افزونگی یا Redundancy از ارکان اصلی مقاومت و پایداری دیتاسنتر است. در این رویکرد، در صورت خرابی یا از کار افتادن یک جزء اصلی، جزء دوم به‌صورت خودکار یا دستی فعال می‌شود تا عملکرد سیستم‌های حیاتی حفظ گردد.
نمونه‌هایی از افزونگی در زیرساخت دیتاسنتر:
- سیستم خنک‌کننده (Cooling System) برای جلوگیری از داغی بیش‌ازحد سرورها
- منابع برق جایگزین برای تأمین جریان در مناطق حیاتی شبکه و سرورها
- اتصالات شبکه‌ی دوگانه برای تضمین انتقال مداوم داده‌ها به سامانه‌های حساس کسب‌وکار
افزونگی همچنین نقش مهمی در کاهش Downtime و حفظ Uptime دارد. برای مثال، برخی دیتاسنترها در فرآیندهای بحرانی، دو سرور موازی با پیکربندی و تدابیر امنیتی مشابه اجرا می‌کنند تا در صورت خاموشی یکی، دیگری فوراً فعال شود.
در بعد امنیت دیجیتال نیز برخورد چندلایه افزونگی اثربخش است. برای نمونه، ممکن است دو فایروال در نقاط مختلف شبکه نصب شوند: یکی در لبه‌ی خارجی و دیگری بین لبه و سرور داخلی. هر دو لایه بخش عمده‌ای از تهدیدها را شناسایی می‌کنند، اما فایروال لبه می‌تواند رفتار ترافیک خروجی از سامانه‌ی داخلی را تحلیل کند و نشانه‌هایی از آسیب‌پذیری‌های درون‌سازمانی را آشکار سازد.
از نظر زیرساخت شبکه، افزونگی حتی شامل دو ارائه‌دهنده اینترنت (ISP) می‌شود تا در صورت از کار افتادن یکی، دیگری مسئول انتقال داده باشد. ترافیک هر دو مسیر نیز از یک فایروال پرظرفیت عبور داده می‌شود تا در صورت بروز قطعی یا حمله، تداوم ارتباط و امنیت حفظ گردد.
آسیب‌پذیری‌های دیتاسنتر (Data Center Vulnerabilities)
هکرها برای نفوذ به دیتاسنتر و دور زدن سیستم‌های امنیت دیتاسنتر از مجموعه‌ای از تکنیک‌ها و ابزارهای پیچیده استفاده می‌کنند.
آن‌ها ممکن است با اجرای حملات مهندسی اجتماعی گروه خاصی از کاربران را هدف قرار دهند تا با فریب دادن آن‌ها، اطلاعاتی مانند رمز عبور یا نقاط دسترسی به شبکه را به‌دست آورند و از طریق آن وارد زیرساخت دیتاسنتر شوند.
اگر کاربری بدافزاری را دانلود کند، مهاجم می‌تواند از آن برای سرقت رمزهای عبور و اطلاعات ورود (Credentials) استفاده کند.
در حالت‌های شدیدتر، با استفاده از باج‌افزار (Ransomware)، مهاجم توانایی تصرف کامل یک سیستم حیاتی را پیدا می‌کند و مدیر سامانه را مجبور می‌سازد برای بازیابی دسترسی، مبلغی به عنوان باج پرداخت کند.
ضعف رمز عبور و احراز هویت
از رایج‌ترین آسیب‌پذیری‌ها در دیتاسنتر، استفاده از رمزهای عبور ضعیف است. این ضعف معمولاً زمانی رخ می‌دهد که کاربران رمزهایی را که در حساب‌های دیگر استفاده کرده‌اند، مجدداً به‌کار می‌گیرند — چون به خاطر سپردن آن‌ها راحت‌تر است.
حتی اگر رمز پیچیده باشد، در صورتی که در چند حساب تکرار شود، امنیت آن پایین می‌آید. کافی است مهاجم یک رمز عبور را در اپلیکیشن دیگر فاش کند تا بتواند از همان اطلاعات برای ورود به منابع دیتاسنتر استفاده کند.
این مسئله بار دیگر اهمیت استفاده از احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA) را نشان می‌دهد؛ روشی که شامل حداقل یک مؤلفه‌ای است که کاربر در اختیار دارد (مثل تلفن همراه یا توکن امنیتی) و یک مؤلفه‌ای که می‌داند (مانند رمز عبور).
آموزش و ارتقاء فرهنگ امنیتی
بخش مهمی از حفاظت در برابر این تهدیدها به آموزش کاربران و مدیران شبکه بازمی‌گردد.
مدیران فناوری اطلاعات باید آموزش‌هایی درباره‌ی مدیریت رمز عبور و اعتبارنامه‌ها، و همچنین خطرهای ناشی از کوچک‌ترین اشتباهات انسانی ارائه دهند.
این آموزش‌ها باید شامل موارد زیر باشند:
- نحوه شناسایی الگوهای تهدید و رفتار آن‌ها
- آشنایی با سطوح حمله (Attack Surfaces) که معمولاً مورد توجه مهاجمان‌اند
- و توانایی تشخیص فعالیت‌های مشکوک در شبکه
در واقع، آموزش آگاه‌سازی امنیتی (Security Awareness) یکی از مؤثرترین راه‌ها برای کاهش آسیب‌پذیری‌های انسانی در امنیت دیتاسنتر محسوب می‌شود.
ضعف‌های فنی و زیرساختی شبکه
علاوه بر مشکلات انسانی، برخی آسیب‌پذیری‌ها به پیکربندی اشتباه یا قدیمی بودن شبکه و زیرساخت نرم‌افزاری مربوط می‌شود. شبکه‌هایی که با ابزارهای امنیتی ناکارآمد محافظت می‌شوند یا مدتی است به‌روزرسانی نشده‌اند، در معرض خطر نفوذ بالاتری قرار دارند.
از آنجا که مجرمان سایبری دائماً در حال کشف روش‌های جدید حمله هستند، لازم است پروتکل‌ها و ابزارهای امنیتی دیتاسنتر به‌روز باشند.
فعال‌سازی به‌روزرسانی خودکار نرم‌افزارها — به‌ویژه آن‌هایی که از هوش تهدید (Threat Intelligence) استفاده می‌کنند — باعث می‌شود مرکز داده همیشه یک گام جلوتر از تهدیدهای نوظهور حرکت کند
